logo-gradient_1
Facebook Linkedin
Kontakt
Blog
ZALOGUJ

Analiza odpadów komunalnych w raporcie Ochrony Środowiska

Konrad Szincel

9 sierpnia 2021

8 minut czytania

Niedawno GUS przedstawił doroczny raport na temat ochrony środowiska w Polsce. Jednym z badanych aspektów tego dokumentu była analiza dotycząca odpadów komunalnych. Ile odpadów zostało wytworzonych w 2020 roku? Jakie jest główne źródło odpadów przemysłowych? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w tekście poniżej. 

Definicja odpadów komunalnych

Z zaprezentowanych danych wynika, że w  2020 r. zebranych zostało 13,1 mln ton odpadów komunalnych. Jak stanowi art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o odpadach, przez odpady komunalne rozumie się odpady powstające w gospodarstwach domowych. Z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpady niebezpieczne pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. 
Definicja „odpadów komunalnych” z ustawy o odpadach skupia się więc w głównej mierze na źródle ich powstania (gospodarstwa domowe), ale – odnosząc się do podobieństwa charakteru i składu – odpadami komunalnymi mogą być również odpady powstające np. w działalności gospodarczej. Pod warunkiem jednak, że nie są to odpady niebezpieczne, co wynika wprost z definicji legalnej.

Wyniki raportu

2,9 proc., tyle wynosi wzrost w porównaniu z 2019 r., gdy zebranych zostało 12,8 mln ton odpadów komunalnych i o 4, proc. więcej niż w 2018 r. kiedy to zebranych zostało 12,5 mln ton. Co ciekawe, jeszcze w 2010 r. w Polsce było 10,04 mln ton odpadów komunalnych, czyli ponad 23 proc mniej. Przeciętny Polak wytworzył w 2020 r. 342 kg odpadów komunalnych. To wzrost o 10 kg w porównaniu z poprzednim rokiem kiedy to na jednego mieszkańca przypadało średnio 332 kg zebranych odpadów komunalnych i o 17 kg w porównaniu z rokiem 2018 – 325 kg/mieszkańca. 

Z gospodarstw domowych odebrano 11,3 mln ton odpadów, co stanowiło 86,1 proc. wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych. Dla porównania w roku 2018 z gospodarstw domowych odebrano 10,8 mln ton odpadów, co stanowiło 84,5 proc. wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych, a w 2010 6,8 mln ton, czyli 67,7 proc. pochodziło z gospodarstw domowych.

Odpady przemysłowe

O 4 proc. mniej odpadów wyprodukował przemysł – wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego. W 2020 r. wytworzonych zostało 109,5 mln ton odpadów związanych z działalnością człowieka na terenie zakładu przemysłowego. Są to materiały niepożądane w miejscu ich wytworzenia oraz nieobojętne dla środowiska. Zalicza się do nich na przykład: odpady metaliczne i mineralne, opakowania, smary, oleje, popioły itd. Odpady przemysłowe są zdecydowanie bardziej jednolite, jeśli chodzi o skład w porównaniu do odpadów komunalnych. Odpad przemysłowy w największej ilości generowany jest przez branże takie jak: hutnictwo, górnictwo, energetyka i ogólnie przemysł ciężki. 
Według GUS-u głównym źródłem odpadów przemysłowych były podobnie jak w latach poprzednich: górnictwo i wydobywanie (60,8 mln ton), przetwórstwo przemysłowe (23,1 mln ton) oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę (11,6 mln t). Największy udział w ilości wytworzonych odpadów stanowiły odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin (59 proc.) oraz odpady z procesów termicznych (17 proc.). Udział odpadów przemysłowych poddanych odzyskowi wyniósł 48,4 proc, a przeznaczonych do składowania 42,3 proc.

Ilość PSZOK'ów w Polsce

W 2020 r. funkcjonowało 2239 punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Usługę odbierania odpadów komunalnych świadczyło 1 306 przedsiębiorstw. W 2019 r. dla porównania funkcjonowało 2190 punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, a usługę odbierania odpadów komunalnych świadczyły 1352 przedsiębiorstwa.

Ilość PSZOK-ów (Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych), czyli miejsc do których właściciele nieruchomości w ramach wnoszonej opłaty za zagospodarowanie odpadami mogą bezpłatnie dostarczyć wybrane frakcje odpadów komunalnych z roku na rok rośnie. Jednak mamy tutaj jeszcze spore braki, co wynika z opublikowanej przez  Ministerstwo Klimatu i Środowiska oceny tzw. luki inwestycyjnej w zakresie gospodarki odpadami. Łączne potrzeby inwestycyjne w zakresie Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), jak oszacowano, wymagają budowy 814 nowych obiektów tego typu oraz modernizacji około 30 proc. już istniejących (tj. 570 obiektów). Przyjmując średni koszt budowy nowego PSZOK na poziomie 3,69 mln zł brutto oraz koszt modernizacji na poziomie 2,46 mln zł brutto, nakłady na budowę wyniosą ok. 3 mld zł, a modernizację i rozbudowę 1,4 mld zł, łącznie ok. 4,4 mld zł (więcej informacji o PSZOK dostępne w naszym poprzednim tekście „Punkty napraw a PSZOK czyli ponowne użycie odpadów”).

PSZOK

Procesy zebranych odpadów komunalnych

Zebrane odpady komunalne w 2020 r. zostały skierowane do następujących procesów:

odzysk – 7 732,8 tys. ton (59,0 proc.), w tym:

  • recykling – 3 498,6 tys. ton (26,7 proc.),
  • biologiczne procesy przetwarzania (kompostowanie lub fermentacja) – 1 577,9 tys. ton (12 proc.),
  • przekształcenie termiczne z odzyskiem energii – 2 656,2 tys. ton (20,3 proc.).
Przez odzysk rozumiemy wszelkie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania. Rok wcześniej odzyskowi poddano 7 087,0 tys. ton (55,6 proc.) czyli o 3,4 proc mniej, w tym w procesie recyklingu 3 192,1 tys. ton (25,0 proc.) – wzrost rok do roku o 1,7 proc. W biologicznych procesach przetwarzania odzyskowi poddano 1 153,2 tys. ton (9,0 proc.) – spadek o 3 proc, a poprzez przekształcenie termiczne z odzyskiem energii 2 741,8 tys. ton (21,5 proc.) czyli mamy do czynienia z wzrostem o 1,2 proc w stosunku do 2019 roku. 
Unieszkodliwienie – Proces przekształcania odpadów w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz dla środowiska – 5 384,1 tys. ton (41 proc.), – w roku 2019 5 665, 7 tys. ton (44,4 proc.) w tym:
  • przez przekształcenie termiczne bez odzysku energii – 166,4 tys. ton (1,3 proc.),
  • przez składowanie – 5 217,7 tys. ton (39,8 proc.).
Jeśli chodzi o porównanie w rokiem 2019 to mamy tutaj  o 3,4 proc. W przekształcaniu termicznym bez odzysku energii o 0,1 proc, a w składowaniu 3,3 proc.

Odzysk w gospodarce odpadami

Jak widać odzysk nadal stanowi wyzwanie dla gospodarki odpadami i potwierdza to też wspomniana już ocena luki inwestycyjnej. W zakresie zagospodarowania poszczególnych frakcji materiałowych z odpadów, tj. papieru, szkła, metalu, tworzyw sztucznych i bioodpadów oraz odpadów wielomateriałowych, łączne potrzeby inwestycyjne szacuje się na ponad 9 mld zł. Przekłada się to m.in. na budowę 4 zakładów przetwarzania stłuczki szklanej (ok. 300 mln zł), budowę instalacji do przetwarzania papieru (ok. 1,7 mld zł do 2028 roku i ok. 4,3 mld zł do 2034 roku), budowę 20-25 instalacji recyklingu tworzyw sztucznych (ok. 3,44-4,30 mld zł), doposażenia instalacji recyklingu metali w 250-300 separatorów wraz z niezbędnym oprzyrządowaniem (ok. 100 – 120 mln zł).

W celu zapewnienia możliwości sortowania selektywnie zebranych odpadów należy do 2028 r. wybudować około 200 sortowni selektywnie zebranych odpadów o przepustowości 10 000 Mg/rok/1 zmianę każda oraz w dalszej kolejności, do 2034 r. wybudować kolejne 30 sortowni o przepustowości 10 000 Mg/rok/1 zmianę każda. Nakłady inwestycyjne wynieść mają, zgodnie z szacunkami MKiŚ, 4,95 mld zł brutto do 2028 r. i 0,93 mld do 2034 r.

W perspektywie krótkookresowej zapewnienie wydajności w zakresie biologicznego przetwarzania odpadów wymagać będzie budowy do 2028 r. instalacji o wydajności co najmniej 1 700 000 Mg/rok, w tym 34 instalacji fermentacji o przepustowości 30 000 Mg/rok lub 51 instalacji o przepustowości 20 000 Mg/rok, 47-70 kompostowni o przepustowości od 15 000 do 10 000 Mg/rok oraz doposażenia części istniejących kompostowni (ok. 37 instalacji). Dalej szacuje się, że do roku 2034 niezbędna będzie budowa kolejnych 9 instalacji fermentacji i 11-17 kompostowni. Optymizmem napawają spadki w unieszkodliwianiu odpadów.

Ilość składowisk

Na koniec 2020 r. funkcjonowało 271 składowisk ( spadek o 7 w stosunku do 2019 r.) przyjmujących odpady komunalne, zajmujących łączną powierzchnię 1 692 ha (wzrost rok do roku o 22 ha). Ponad 94 proc. (o 2 proc więcej niż rok temu) z nich wyposażonych było w instalacje służące do odgazowywania, w wyniku czego poprzez spalanie ujętego gazu odzyskano ok. 97 357 tys. MJ energii cieplnej oraz ok. 113 116 tys. kWh energii elektrycznej (dla porównania w 2019 ok. 91 153 tys. MJ energii cieplnej oraz ok. 112 914 tys. kWh energii elektrycznej).
W 2020 r. zamkniętych zostało 12 składowisk (rok wcześniej 16)  o łącznej powierzchni około 30,7 ha (w 2019 52,8 ha). W 2020 r. zlikwidowano 9 946 dzikich wysypisk (rok wcześniej 11.371), z których łącznie zebrano ok. 72,2 tys. ton odpadów komunalnych (dla porównania w 2019 26 tys ton). Na koniec 2020 r. odnotowano istnienie 2 025 dzikich wysypisk, co niestety w stosunku rok do roku jest wzrostem o 152 (1873 w 2019). Ta wzrostowa tendencja utrzymuje się. W okresie od 1 stycznia do 30 czerwca tego roku funkcjonariusze Policji otrzymali i potwierdzili ponad 4,5 tys. zgłoszeń w tym zakresie. Warto w tym miejscu przytoczyć jeszcze jedne niepokojące dane. W 2020 roku objętość odpadów zebranych z terenów leśnych zarządzanych przez Lasy Państwowe wyniosła 91 tys. m3, a ich usunięcie kosztowało 18,6 mln złotych. W ostatnich latach wzrosła również liczba dzikich wysypisk. Tylko w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca tego roku funkcjonariusze Policji otrzymali i potwierdzili ponad 4,5 tys. zgłoszeń w tym zakresie.

Nowelizacja przepisów

Te zjawiska doprowadziły do tego, że aktualnie  przygotowywana jest  nowelizacja przepisów  przez resort klimatu i Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. W górę pójdą  ustawowe widełki kar za przestępstwa środowiskowe. Na zaśmiecających lasy będzie czekać kara ograniczenia wolności, która może przybrać kształt obowiązku oczyszczania lasu ze śmieci i odpadów. Nowe przepisy mają przynajmniej częściowo ukrócić praktyki związane z porzucaniem śmieci. Autorzy projektu proponują nowelizację Kodeksu Wykroczeń, która zakłada wprowadzenie kary ograniczenia wolności za zaśmiecanie lasu albo składowanie w lesie odpadów. Do obowiązkowego sprzątania lasu dochodzi ryzyko grzywny w wysokości od 500 do 5 tys. zł. Zaśmiecający będzie również zobowiązany do przywrócenia lasu do stanu sprzed zaśmiecenia – własnym sumptem lub przy pomocy specjalistycznej firmy.

Wyzwania w obszarze gospodarki odpadami

Jak widać z przytoczonych danych sporo wyzwań przed każdym z nas w obszarze gospodarki odpadami. Oprócz kwestii związanych z nowelizacją przepisów prawa, wypełnienia luki inwestycyjnej czy przekierowania odpowiednich nakładów finansowych do tego sektora czyli czynników na które raczej jako przeciętni Polacy nie mamy większego wpływu, są działania, w które warto się zaangażować. Wśród nich: właściwa edukacja, zmiana nawyków, krzewienie idei GOZ, promowanie stylu życia zero waste czy dokonywanie odpowiednich wyborów w sklepach. Te “małe rzeczy” mogą nas przybliżyć do osiągnięcia ambitnych celów recyklingu wynikających z dyrektyw UE – 25% za 2022 r, 55% za 2025 czy 65% za 2035 r oraz ograniczenia ilości produkowanych przez każdego z nas odpadów komunalnych. 

Źródła:

 „Źródło danych GUS”

Ministerstwo Klimatu i Środowiska –  projekt) uchwały Rady Ministrów zmieniającej uchwałę w sprawie Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2022 (KPGO 2022) – Załącznik do projektu uchwały ocena luki inwestycyjnej

Subskrybuj blog

Otrzymuj nowe wpisy bezpośrednio na swojego maila

Bądź na bieżąco,
polub nas na Facebooku

Dane spółki

AMM Systems Sp. z o.o.

map-pin

ES Inkubator Przedsiębiorczości
ul. Józefa Mianowskiego 2B,
51-605 Wrocław

Dane kontaktowe

phone-call

71 750 47 00

mail

biuro@ammsystems.pl

Przydatne linki

Logotypy unijne