W poprzednim artykule omówiliśmy zmiany jakie zostały wprowadzone w Polsce w związku z segregacją odpadów. Przeanalizowaliśmy także działania jakie są podejmowane w naszym kraju oraz związane z tym korzyści. Kontynuując rozważania na temat istoty i konieczności segregacji odpadów pochylamy się w poniższym tekście nad aspektem wzrostu opłat za odbiór śmieci. Dlaczego koszty odbioru odpadów wzrosły nawet 3-krotnie? Jaki mamy wpływ na wysokość tych cen? Zapraszamy do lektury!
Obowiązkowa segregacja i koszty odbioru odpadów
Obowiązkowa segregacja dla wszystkich mieszkających w Polsce jest dobrym krokiem w stronę ekologicznej neutralności naszego kraju. Jednak obywatele nie są zadowoleni z tych zmian. Wraz z nakazem segregowania znacząco wzrosły opłaty za odbiór śmieci względem lat ubiegłych. Tak jak wspominaliśmy w artykule “Obowiązkowa segregacja kluczem do uporządkowania gospodarki odpadami” opłaty wzrosły nawet 3-krotnie! Dla przykładu w Płocku cena za odbiór odpadów wzrosła z 11 zł (śmieci segregowane) i 16 zł (śmieci zmieszane) do kolejno 26 zł i 52 zł za jedną osobę. Aktualnie płacimy więcej niż za granicą. W Niemczech, gdzie zarobki są 4-krotnie większe. Czteroosobowa rodzina mieszkająca w Dreźnie zapłaci 80 euro rocznie za odbiór śmieci. Natomiast rodzina z Wrocławia zapłaci za tę samą usługę aż 240 euro (1056 zł) rocznie!
Jakie są przyczyny tak wysokich opłat za odbiór odpadów w Polsce?
Warto spojrzeć na to zagadnienie zaczynając od odniesienia się do najczęściej wskazywanych przyczyn przez samorządy:
- Unikanie wnoszenia opłat przez mieszkańców. Gminy nie są w stanie weryfikować wszystkich deklaracji. Brakuje rozwiązań prawnych, które umożliwiłyby ich kontrolę. W efekcie jeśli na terenie gminy są osoby, które generują odpady nie wnosząc z tego tytułu opłaty, inni płacą za nich.
- Zakaz dotowania gospodarki odpadami z innych środków. Opłaty wnoszone przez mieszkańców muszą zbilansować wydatki, czyli sfinansować cały system.
- Coroczny wzrost generowanych śmieci. Im więcej mieszkańcy wyprodukują opadów, tym więcej gmina musi zapłacić za ich przetworzenie i zagospodarowanie.
- Wzrost kosztów prowadzenia działalności związanej z odbiorem odpadów.
- Brak konkurencji zarówno na rynku odbiorców, jak i instalacji służących do przetwarzania odpadów. Bardzo często prowadzi to do podejrzeń o tzw. zmowy rynkowe i monopol jednego podmiotu na danym terenie.
- Brak wdrożonych rozwiązań związanych z Gospodarką o obiegu zamkniętym (GOZ) oraz Rozszerzoną odpowiedzialnością producenta (ROP). Istnieją także bariery prawne utrudniające lub wręcz uniemożliwiające zajmowanie się odbiorem od mieszkańców bezpośrednio przez samorządy (ich spółki czy też zakłady budżetowe).
- Wysokie koszty zagospodarowania odpadów. Od 01.01.2018 roku zaobserwowano znaczący wzrost opłat za składowanie odpadów. Opłata marszałkowska, szczegółowo opisana niżej, z poziomu kilkunastu procent w roku 2018 wzrosła do kilkuset w 2020 roku! Ponadto ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1592) nakłada na regionalne instalacje przetwarzania nowe obowiązki takie jak np. obowiązkowy monitoring wizyjny instalacji czy wnoszenie zabezpieczenia roszczeń.
Podwyżki cen przez nakaz segregacji?
Niektórzy upatrują przyczyn podwyżki cen właśnie z powodu obowiązkowej segregacji. Na pierwszy rzut oka można pomyśleć, że organizacja odbioru od mieszkańców posegregowanych odpadów i zakaz ich mieszania pociąga za sobą dodatkowe koszty. Zgłębiając jednak to zagadnienie, widać o wiele więcej wątków i korzyści wynikających ze wspomnianych zmian. Mimo wielu krytycznych uwag jakie pojawiają się w odniesieniu do regulacji związanych z odpadami, segregacja jest istotnym i ważnym elementem całego procesu gospodarowania odpadami. Oczywiście dyskusyjnym pozostaje czy ma się ona odbywać u źródła czy też raczej w specjalnie przygotowanych do tego miejscach. Przyglądając się różnym dyskusjom można znaleźć zwolenników jednego, jak i drugiego rozwiązania. Cały czas czekamy także na uregulowania dotyczące Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów i powiązania jej z istniejącymi już zasadami dotyczącymi selektywnej zbiórki odpadów.
Dużym utrudnieniem i możliwym powodem wysokich opłat jest brak rynku dla surowców wtórnych. Zapis w Ustawie umożliwia gminom generowanie dochodu ze sprzedaży pozyskanych przez nią surowców wtórnych i produktów przygotowanych do ponownego użytku. Jednak praktycznie nikt dzisiaj takich dochodów nie osiąga.
Należy pamiętać o zobowiązaniu państw członkowskich UE, by podjąć niezbędne środki do zmniejszenia ilości składowanych odpadów komunalnych do nie więcej niż 10% w 2035 roku. Niespełnienie tego wymogu może skutkować konsekwencjami finansowymi, które odczuje każdy z nas.
Prawidłowa segregacja może znacząco przyczynić się do obniżenia ilości składowanych odpadów, a przez to wpłynąć na wysokość tzw. “opłaty marszałkowskiej”, czyli opłaty za korzystanie ze środowiska. Ustalana i ogłaszana jest co roku w obwieszczeniu Ministra Środowiska. Oczywiście nie wpływa bezpośrednio na ustaloną stawkę, ale na całość opłat wynikających z tego tytułu, co może przekładać się na koszty odbioru odpadów.
Świadomość ekologiczna
W dużej mierze od nas samych i naszego zaangażowania w sprawy środowiska zależy cena, którą ponosimy w efekcie końcowym za odbiór i zagospodarowanie odpadów. Znaczenie ma to, co kupujemy, a następnie co z dokonanym zakupem dzieje się dalej – jak go wykorzystujemy lub przetwarzamy w momencie kiedy jest nam już nieprzydatny. Warto zwracać uwagę na to czy dany produkt jest wykonany z elementów nadających się do recyklingu i czy jego opakowanie ulega procesowi biodegradacji. Im bardziej będziemy przykładać się do tego jako mieszkańcy tym bardziej wartościowy produkt trafi do odzysku i mniejsze nakłady trzeba będzie ponieść. W tej kwestii jest jeszcze bardzo wiele do zrobienia. Często mieszamy odpady, brudzimy je i w efekcie pozbawiamy wartości. Nie powinniśmy zatem dopatrywać przyczyn wzrostu cen za odbiór odpadów w obowiązkowej segregacji, a raczej w słabej jakości czy jej braku.
Budowanie nawyków
Żadne regulacje nie będą skuteczne póki nie nauczymy się prawidłowo segregować śmieci. Mimo jasno określonych zasad, prawidłowej selekcji dokonuje niewielka ilość mieszkańców. Często pojawiają się wątpliwości co, gdzie wyrzucić, bądź praktykują segregację niedokładnie, co prowadzi do tego, że śmieci z wszystkich koszy stają odpadami zmieszanymi. Jedynie 15 % badanych odpowiedziało poprawnie na wszystkie pytania odnoszące się do segregacji śmieci. Widać, że istnieje potrzeba różnorodnych form edukacji, które będą pogłębiały naszą znajomość zasad segregacji oraz budowały świadomość wyzwań przed jakimi stajemy. Akcje społeczne, konkursy, warsztaty, prelekcje i inne wydarzenia powinny znacząco przyczynić się do poprawy stanu wiedzy obywateli. Warto też korzystać z rozwiązań takich jak aplikacje mobilne, webinary czy gry edukacyjne angażujące każde pokolenie.
Najmniejsze działanie ma znaczenie
Wiedza na temat prawidłowej segregacji powinna być promowana w miejscach pracy, szkołach i uczelniach, gdzie przesiadujemy większość swojego czasu. W naszej firmie przykładamy dużą uwagę do ograniczania marnotrawstwa oraz dbamy o prawidłową segregację dostarczając pracownikom wiedzę i zapewniając odpowiednie warunki. Zapytaliśmy nasz zespół o to, jakie nawyki praktykują w codziennym życiu. Wymienili m.in. picie wody z kranu zamiast kupowanie wody butelkowanej, unikanie pakowania owoców i warzyw do foliówek, wykorzystywanie słoików na przetwory oraz sporządzanie list zakupów. Są to popularne dziś praktyki, jednak wiele osób mimo znajomości, ich nie wykonuje. Dlatego tak ważnym jest uświadamianie społeczeństwa, że najdrobniejsze działania mają znaczenie.
Kontrola i prewencja nieprawidłowej segregacji
Zgodnie z wymogami Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, samorząd we współpracy z podmiotem odbierającym odpady powinien kontrolować segregację odpadów oraz dokumentować nieprawidłowości. Na ten moment nie ma idealnego rozwiązania, które realizowało ten wymóg.
Największym wyzwaniem jest kontrola w budynkach wielolokalowych i weryfikacja, kto wyrzucił nieprawidłowo posegregowane odpady. W takich przypadkach przeważnie obarcza się karą w wszystkich mieszkających. Odpowiedzialność zbiorowa w tym przypadku może prowadzić do wzajemnego oskarżania się sąsiadów, zamiast poprawiania własnych nawyków i przyzwyczajeń. Dlatego edukacja, budowanie świadomości ekologicznej oraz kształtowanie obywateli szanujących środowisko są tak ważne i muszą być na stałe wdrożone do naszego życia.
Jesteśmy na początku drogi ku neutralności ekologicznej, dlatego szerzenie wiedzy na temat segregacji i ochrony środowiska powinna być rozpowszechniana na masową skalę. Przekazywana wiedza powinna być związana z przyjętymi lokalnie systemami gospodarki odpadami, co pomoże przygotować społeczeństwo do realizacji nałożonych obowiązków.
Segregacja to ważny element całego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Prawidłowo prowadzona daje gwarancje na osiągnięcie wymaganych poziomów recyklingu, a przy okazji ograniczenia ilości składowanych odpadów, co z kolei przełoży się na niższą opłatę środowiskową – jest to cel ku któremu musimy podążać. Bez niego kolejny wzrost cen będzie nieunikniony, a problem pozostanie nierozwiązany.
Zgadzacie się z przywołanymi przez nas przyczynami wzrostu kosztów odbioru odpadów? A może widzicie jeszcze jakieś?
Zapraszamy do komentowania oraz dzielenia się wiedzą i doświadczeniem!
